ભાગ ૪: ધર્મ જાગરિકા ભાગ​(૧/૨)

આગળનાં ભાગમાં આપણે જોયું - દેવદર્શન એટલે શું? આ ભાગમાં આપણે આપણે ધર્મ જાગરિકાનું ચિંતન વિશે જોઇશું

ધર્મ જાગરિકામાં પંચસૂત્રકાર ૩ ચિંતન કર્તવ્ય બતાવે છે:

• ૧. હું કોણ ​
• ૨. મને આ ક્યો અવસર મળ્યો છે?
• ૩. આ અવસરને યોગ્ય મારે કર્ત​વ્ય શું?

૧. હું કોણ​?

હું એટલે

• કાયાની કોટડીમાં પૂરાયેલ સચેતન આત્મા
• જન્મીને મરું ત્યાં સુધી આ કાયાની વેઠ કરનાર વેઠિયો.
• કાયા મેલી થાય તો એને આપણે ન​વરાવીએ,
• કાયા ભુખી થાય તો એને આપણે ખ​વરાવીએ,
• કાયા થાકી જાય તો એને આપણે સુવરાવીએ,
• એની ઇન્દ્રિયોની ખણજ ઉઠે તો ઇષ્ટ વિષયોમાં લઇ જઇ તેનું તર્પણ કરીએ,
• પૈસા જોઇએ તો કમાવ​વાની વેઠ કરીએ,
• ક્યાંય જાતને (આત્માને) યાદ નહીં કરનારા આપણે અજ્ઞાની. અનંતકાળ આ જ કરેલ છે અને હજી કરી રહ્યા છીએ. તે આપણી કેવી દુર્દશા!

શું આ મારો સ્વભાવ છે?

નહીં, તો હું કોણ​?

• હું અરૂપી આત્મા, અનંત જ્ઞાનદર્શન અને અનંત સુખના સ્વભાવ વાળો. પરંતુ મોહના વાંકે કર્મના આવરણથી ઢંકાયેલો. હું અજ્ઞાન - દુ:ખ - રાગદ્રેષાદિથી ભરેલો, કર્મની ગુલામી ભોગ​વતો અને અપરંપાર અનિષ્ટોથી વિડંબાતો!
• આમ તો, ઇન્દ્રિયોને ધાર્યા પ્રમાણે પ્ર​વર્તાવી શકું,
• વાણીને ધાર્યા પ્રમાણે બોલી શકું,
• મનથી ધાર્યા પ્રમાણે વિચાર ચલાવી શકું, બદલી શકું અને પડતા પણ મૂકી શકું.

આમ​, હું રાજા!

• બધા અશુભોને રોકી શુભ વિષયમાં પ્રવર્તાવી પૂણ્યના ગંજ ઊભા કરી શકનારો.
• હું અનંતાકાળથી આહારસંજ્ઞા, ક્રોધાદિ કષાયો તથા હિંસાદી પાપોજ સેવતો આવેલો… છતા,

મન, વચન, કાયા અને ઇન્દ્રિયો ઉપરના વર્ચસ્વને લીધે પાપસંજ્ઞામાં ન જ​વા દેતા:

• દાન-શીલ​-તપ-ભાવ માં પ્ર​વર્તાવી શકનારો.
• અહિંસા, સત્યા, ક્ષમા વગેરે ગુણોમાં લગાવી શકનાર​.
• અને એના માટે જ આ ઉત્તમ ભ​વ અને જિનશાસન મળેલ છે તો તેને સફળ કેમ ન કરું?

૨. મને આ ક્યો અવસર મળ્યો છે?

• જો હું તિર્યંચગતિમાં હોઉં તો કશો બોધ હોય નહીં એટલે કે અંધારી રાત્રિ જેવું.
• જ્યારે આ મનુષ્ય અવતારમાં તો મને બધો જ બોધ થાય, અજ​વાસમય દિવસ જેવું અહીં તત્વનો પ્રકાશ મળે છે. જો અહીં ભૂલું તો કેવી દુર્દશા થાય​?
• રાત્રિનો ભૂલેલો દિવસે ઠેકાણે આવે પણ દિવસનો ભૂલેલો રાત્રિના અંધકારમાં અથડાય જ ને!
• પૂર્વે મને વીતરાગ પરમાત્માનું શાસન નહીં મળ્યું હોય અને અનેક ખરાબીઓથી ભરેલું જીવન જીવ્યો હોઇશ​, પરંતુ આ ભ​વમાં તો જિનશાસન મળ્યું છે તો આરાધનાનો કેવો સરસ અવસર મળ્યો છે!

પહેલા આહારસંજ્ઞામાં જ રચ્યોપચ્યો રહ્યો હોઇશ, ખાવું-પીવું-ભોગ​વ​વું વગેરેમાં જ રચ્યોપચ્યો હોઇશ પરંતુ જિનશાસન પામવાથી:

• મારો સ્વભાવ અણહારી છે, કર્મયોગે ખાવું પડે છે, દેહને ભાડું આપ​વા માટે ખાઉં છું, આ ભાવનાથી ખ​વાય​ અને યથાશક્તિ તપસ્યા કરીશ​,
• પરિગ્રહને બદલે દાન દેવાની,
• ભોગ​વ​વાને બદલે ત્યાગ, વ્રત, નિયમ કર​વાની,
• મોહ નિંદ્રામાં ઘોર​વાને બદલે અનિત્યતા-અશરણતા વગેરે ૧૨ ભાવના તેમજ મૈત્રી વગેરે ૪ ભાવનામાં રમું,

પૂર્વે હિંસાદિ પાપકર્મ આચરી અને પાછા તેનું અનુમોદન કરી કરી દુષ્કૃત્યોના સંસ્કાર દ્રઢ ‌દ્રઢતર કરતા ગયા જ્યારે અહીં જિનશાસન મળ​વાથી દેવદર્શન - પૂજા - દયા - અહિંસા - દાન - શીલ - તપ વગેરે સુકૃતો આદર​વાનો અને તેની અનુમોદના કર​વાનો સુવર્ણ અવસર મળેલ છે.

હ​વે પછીના ભાગમાં જોઇશું ત્રીજા ચિંતન​ કર્ત​વ્ય વિશે…